Tıpta parasomnia olarak adlandırılan, uyku terörü genellikle çocukluk ve bebeklik döneminde ortaya çıkan bir uyku bozukluğudur ama endişe edilenin aksine, tehlikeli bir durum değildir ve siz bebeğinizi o halde görüp çok korksanız da bebeğiniz ya da çocuğunuz uyandığında muhtemelen hiçbir ayrıntı hatırlamıyor olacaktır. Peki, uyku terörü nedir, sebepleri nelerdir ve tedavisi mümkündür müdür? Uyku terörünün nedenlerinden teşhis ve tedavi sürecine kadar merak edilenleri sizler için derledik.
Gece Terörü ve Kabusun Farkı Nedir?
Bebeklerde kabuslar ve gece terörü, genellikle birbirine karıştırılsa da aslında farklı uyku problemleridir. Kabuslar, uykunun REM evresinde ortaya çıkan, kötü rüyalarla birlikte yaşanan durumlardır. Üstelik, genellikle çocuk uyandığında gördüğü kabusu hatırlar. Ancak, gece teröründe durum tam tersidir. Gece terörü, uykunun derin, non-REM evresinde meydana gelir ve çocuk uyandığında yaşadıklarını hatırlamaz. Ayrıca, gece/uyku terörü yaşayan çocuğunuz ani bir şekilde bağırabilir, ağlayabilir veya korkmuş bir şekilde tepki verebilir; hem de tam olarak uyanmadan bu davranışları sergiler.
Uyku Terörü Nasıl Gerçekleşir?
Uyku terörünün nasıl gerçekleştiğini anlamak için, uyku evleri hakkında ayrıntılı bir bilgiye sahip olmak gerekir. Yüzeysel olarak değinmek gerekirse uyku, REM (Rapid Eye Movement) ve REM-dışı uyku olarak iki temel bölümden oluşur. Normal bir uyku esanasında 4-6 kez girilen REM uykusu hem rüyaların en sık görüldüğü hem de beynin en aktif olduğu evredir. REM uykusu da kendi içinde yüzeysel REM dışı uyku ve derin REM dışı uyku olarak 2’ye ayrılır.
Yüzeysel REM dışı uyku uykunun başlangıcında yaşanan ve uyanması oldukça kolay olan bir evre iken, derin REM dışı uyku kalp atışı ve solunumun düzene girdiği ve uyanması zor olan bir evredir. Uyku esnasında görülen rüyaların büyük kısmı bu evrelerdedir ve uyku terörü, evreler arası geçişlerde yaşanan ani korku ve irkilme ile ortaya çıkar.
Derin REM uykusu esnasında yaşanan parasomnia, bebeğin uyanık gibi görünmesine ve hareket etmesine rağmen rüya, kabus ve halüsinasyon görmeye devam etmesi şeklinde kendini gösterir. Ayrıca, halk arasında ‘karabasan’ olarak bilinen durum da uyku terörü esnasında ortaya çıkabilen durumlardan biri olan uyku felcini tanımlar. Uyku evleri arasında yaşanan ani korku nedeniyle, rüya görmeye devam eden zihinde daha önceden duyulan hikayeler ve korkular ortaya çıkıp, halüsinasyonların şekillenmesine sebep olur. Ülkemizde ‘karabasan’ hikayeleri ve deneyimleri ile şekillenen bu durum, farklı coğrafyalarda farklı biçimlerde karşımıza çıkar ve birçok insan tarafından görülen ortak halüsinasyonlara ya da yanlış inanışlara neden olur.
Bu sebeple, bebeğinizi uyku terörü esnasında uyandırmamanızı tavsiye ederiz; böylece uyandığında hiçbir ayrıntı hatırlamama ve etkilenmeme ihtimali daha yüksek olur. Ancak eğer çocuğunuz uyku teröründe yaşananları hatırlar ise, onu korkutacak hikayelerden uzak tutmanız ve durumu ona bilimsel nedenleri basitleştirerek anlatmanız çok önemlidir.
Uyku Terörü Tedavisi
- Eğer bebeğiniz gece terörü ataklarını haftada 1’den fazla yaşıyorsa ya da ataklar 30 dakikaya kadar uzuyor ise, mutlaka doktorunuza başvurmanız ve gerekli testleri yaptırmanız gerekir.
- Doktorunuza başvurduğunuzda, öncelikle bebeğinizin parasomnia mı yoksa epilepsi ile mi mücadele ettiğinin saptanması gerekir. Bu sebeple, doktorunuz bebeğinizi belli testlere sokacak ve uyku esnasındaki göz hareketleri, nefes sıklığı gibi değişkenleri inceleyecektir.
- Uyku apnesine dair de testler istenebilir; ancak bu testlerden hiçbiri bebeğinize ilaç verilmesini vb. gerektirmediği için içiniz rahat olabilir.
Ağır geçmeyen gece terörlerini ise birkaç küçük önlem ile azaltabilir ya da ortadan kaldırabilirsiniz:
- Eğer ailenizde gerginliğe sebep olan bir durum var ise, bebeğinize yansıtmamaya ve onu korkutmamaya özen gösterebilirsiniz.
- Bebeğinizin uyku kalitesini artırmak için sağlıklı uyku rutinleri oluşturabilirsiniz. Uyku öncesinde kitap dinlemek, ılık banyo yapmak, masaj gibi rahatlatıcı etkinlikler hem bebeğinizin daha kolay uyumasını sağlar hem de uyku kalitesini artırır.
- Bebeklerde 7.- 9. aylarda başlayan ayrılık korkusu hakkında detaylı bilgi edinebilir ve bebeğinizin bu dönemi en hafif şekilde atlatması için önlemler alabilirsiniz.
- Bebeğinizin yeterli uykuyu almasını sağlayabilirsiniz; bebeklerde uyku eğitimi, parasomnia yaşayan bir bebeğin korkularını tetikleyebileceği için, bu süreçte uyku eğitimine ara verebilirsiniz.
- Bebeğinizin sakinleşmesi için, ona ana rahmini anımsatan ve huzurlu hissettirerek, rahat bir uykuya dalmasını sağlayan beyaz gürültü seslerinden yardım alabilirsiniz.
- Bebeğinize uyku arkadaşı edinebilirsiniz, özellikle beyaz gürültü sesleri içeren bir uyku arkadaşı bebeğinizin rahatlamasına ve daha rahat uyumasına yardımcı olabilir.
- Bebeğinizin odasını uyku öncesinde havalandırabilirsiniz ve ev içinde tütün ürünleri kullanımına son verebilirsiniz.
- Bebeğiniz uyku terörü ataklarını hatırlıyorsa ve kavrayabilecek yaşta ise, ona yaşadığı durumu bilimsel açıklamalar ile anlatabilirsiniz. Böylece, bebeğinizin ‘karabasan’ gibi hikayeler ile yanlış inanışlar edinmesini ve daha çok korkmasını önleyebilirsiniz.
- Bebeğinizin atak sıklığını ve süresini gözlem altında tutabilirsiniz. Ancak atak sırasında bebeğinizi uyandırmamanız ya da ses çıkarmamanız tavsiye edilir; çünkü bu davranışlar bebeğinizin korkusunu büyütebilir.
Bebeğinizin ataklarını gözlem altında tuttuğunuz sürece, haftada 1 ya da daha az olmak kaydıyla 10 dakika gibi bir süreye kadar uzayan uyku terörü atakları endişelenmenizi gerektirmez. Doktorunuza danışarak bebeğinizde epilepsi, uyku apnesi ya da DEHB olmadığına emin olduğunuzda, evde uygulayacağınız birkaç küçük değişiklik ile bebeğinizin bu süreci atlatmasına yardımcı olabilirsiniz.
