Bebeği henüz konuşmaya başlamayan her ebeveyn aynı kaygıları yaşıyor ve bebeklerde konuşma evrelerini araştırıyor. Ancak bebeğin ne zaman konuştuğundan çok konuşma evrelerini geçirip geçirmediği takip edilmelidir. Bu yüzden “Bebekler ne zaman konuşur?” sorusunun doğru cevabını bilmek çok önemlidir. Bu yazımızda bebeklerde konuşma evreleri ve dil gelişimi için yapılması gerekenler hakkında merak ettiklerinizi açıklamaya ve sizi, ihtiyacınız olan doğru bilgi ile buluşturmaya çalıştık.
Bebekler Ne Zaman Konuşur?
Öncelikle belirtmek isteriz ki bu başlık altında verilen konuşmaya başlama yaşları, ortalama bir değer ifade etmektedir. Her bebekte birebir aynı hızda dil gelişimi olmasını ve konuşma evrelerinin aynı seyretmesini beklemek doğru değildir.
Örneğin yazımızda bebeklerin 6. ayda edinmesi gerektiğini belirttiğimiz bir dil becerisini bebeğiniz 7. ayda edindiyse, bu durum tek başına herhangi bir sorunun habercisi değildir.
Asıl önemli olan, bebeğinizin bir sonraki evreye geçmeden önce kendisinden beklenen becerileri edinmiş olmasıdır.
0-6 Aylık Bebekte Konuşma
- Bebeğiniz ilk 3 ay boyunca, tek bildiği iletişim yolu olan ağlamayı tercih edecek ve ihtiyaçlarını size bu yolla belirtecektir.
- 4. aydan itibaren bebeğiniz, sesinizdeki tonlamaları fark etmeye ve konuşmanın başlangıcı olan taklit yapmaya başlar.
- Bu aydan itibaren bebeğinizle kısa ve net cümleler kurarak konuşmanız, tonlamalara ve telaffuza dikkat ederek kitap okumanız, bebeğinizin konuşma gelişimine büyük katkı sağlayacaktır.
- Dil becerileri giderek gelişen bebeğiniz, b, p ve m sessiz harflerini telaffuz etmeye başlar ve taklit yoluyla, yanlarına sesli harfler ekleyerek heceler yapmayı öğrenir.
- 6. aya yaklaştığınızda, bebeğiniz ba-ba, me-me gibi sesli ve sessiz harflerin bir arada bulunduğu heceleri tekrar ederek, kelimeler oluşturmaya başlayacaktır.
- Ancak bebeğiniz henüz bu kelimelerin anlamlarını bilmiyor ve bilinçsizce kullanıyor. Bu yüzden, önce baba ya da dede dedi gibi nedenlerle üzülmemek gerek.
0-6 Aylık Bebek Neleri Anlayabilir?
- Bebeğiniz henüz ismini anlayamasa da ona seslendiğinizi anlar.
- Yani ismini öğrenemez ama tonlamasını kavramaya başlar.
- Duygu durumunuzu ve onunla iletişime geçtiğinizi yüz ifadelerinizden ve hareketlerinizden anlamaya başlar.
- Henüz sesleri taklit edemiyor dahi olsa tınılarını kavrar ve 6. aydan sonra yavaş yavaş taklit sürecine de girer.
6-12 Aylık Bebekte Konuşma
- 6. aydan itibaren bebeğiniz evet-hayır gibi uyarılarınızı anlamaya ve şayet canı isterse, bu doğrultuda davranışlarını düzenlemeye başlayacaktır.
- Bu süreçte bebeğinizin biberon, banyo, meme gibi kelimelerin anlamlarını da öğrendiğini ve konuşamasa dahi anlayarak tepki verdiğini rahatlıkla gözlemleyebilirsiniz.
- 1 yaşına yaklaştıkça ise “Oyuncağın nerede?”, “Biberonu bana ver.” gibi günlük rutin içinde sıkça duyduğu cümleleri anlamaya ve kendine has diliyle cevap vermeye başlayacaktır.
1 Yaşındaki Bebek Neleri Anlayabilir?
- Günlük kullandığınız nesnelerin adlarını bilir ve söylendiğinde anlar.
- Komutları kavrar ve takip eder.
- Örneğin, “Biberonu getir.” dendiğinde ne yapması gerektiğini bilir.
- Sevdiği nesnelerin adını duyunca mutlu olduğunu ve onu istediğini belli eder.
- Örneğin, “Meme” dendiğinde annesine doğru koşması çok doğaldır.
- Ayrıca, “Evet, hayır ya da dur” gibi isteklerinizi kolaylıkla kavrar; ama bu her zaman uygulayacağı anlamına gelmez.
1-2 Yaşında Bebekte Konuşma
- Bebeğiniz 1 yaşından itibaren f ve v gibi telaffuzu daha zor olan sessiz harfleri de kullanmaya başlayabilir.
- 12. ayla birlikte bebeğinizin gevezeliğindeki artışın sizi çok şaşırtacağına eminiz.
- Artık bebeğiniz birçok heceyi yan yana getirecek ve sizinle iletişim kurmak için kendi dilinde konuşmaya başlayacaktır.
- Bebeklerin ilk anlamlı kelimelerini de 18- 24 ay arasında söylemesi beklenmektedir.
- Bu dönemde bebeğinizle sık sık konuşmanız, günlük rutinler içindeki neden- sonuç ilişkilerini anlatmanız, objelerin isimlerini öğretmeniz çok önemlidir; çünkü bebekler 1 yaşından sonra, konuşma öncesi gözlemlerini yapmaya başlarlar ve zamanı geldiğinde, öğrendikleri kelimeleri bir araya getirerek, bir anda konuşmaya başlarlar.
- 1 yaşını doldurmak üzere olan bebeğinizin ise anlamlı ve anlamsız kelimeleri bir araya getirerek, cümleler kurmaya başlaması gayet olağandır.
- Hangi kelimelerin başkaları tarafından anlaşıldığını ve dönüş aldığını fark ettikçe, anlamsız kelimelerden vazgeçmeye başlayacaktır.
- 1 yaşın sonunda bebekler, ortalama 25 kelimeyle konuşabilmektedir.
2 Yaşındaki Bebek Neleri Anlayabilir?
- Bebeğiniz 1 yaş dil gelişimi sürecinde zaten basit cümleleri anlamaya başlamıştı.
- Artık “Hadi gel, banyo yapalım.” gibi daha uzun cümleleri de kolaylıkla anlayabilir.
- Günlük konuşmaların hepsini anlar ve taklit yoluyla kendi de karşılık verir.
- Bu nedenle, bebeğinizin yanında kullandığınız kelimelere çok dikkat etmeniz gerekir; çünkü hepsini kavrayacak.
2-3 Yaşındaki Çocukta Konuşma
- Bebeğinizin yaklaşık 2,5 yaşına geldiğinde anlamlı kelimeler söylemesi, kelimeleri bağlamları doğrultusunda bilinçli olarak kullanması ve anlaşılır telaffuz etmesi gerekmektedir.
- 2-3 yaş aralığındaki bebeğinizin, ortalama 50- 100 kelime konuşması beklenmektedir.
- Ayrıca bu yaş aralığındaki bebekler, iki – üç kelimeden oluşan cümleler kurabilmeye başlarlar. Ayrıca,çoğul eki ya da olumsuzluk eki gibi çekim eklerini de kullanabilirler.
- Kiplerin doğru kullanılması da 3. yaşın sonuna denk gelmektedir. Özellikle istek kipini, bebeğiniz cümlelerinde sık sık kullanabilir.
- Eğer bebeğiniz henüz anlamlı kelimeler söylemeye başlamadıysa ya da söylediklerini, sizin dışınızdaki insanlar anlayamıyorsa, hemen endişelenmenize gerek olmasa dahi doktorunuza başvurmanız önemlidir.
3-4 Yaşındaki Çocukta Konuşma
- Bu yaş aralığındaki çocuğunuzun ortalama 500 kelime konuşabiliyor ve 4- 5 kelimeden oluşan kompleks cümleler kurabiliyor olması beklenir.
- Ayrıca bu yaştaki çocuğunuz başına gelen bir olayı ya da basit hikayeleri anlatabilmelidir.
Bebekler İlk Kelimelerini Ne Zaman Söyler?
Bebekler ilk kelimelerini yaklaşık 9. ayda söylerler; ancak her bebeğin gelişim hızı farklıdır ve ilk kelimelerin gelmesi 12. ayı dahi bulabilir. 1,5 yaşına yaklaşılmasına rağmen bebekte henüz kelime söyleme yoksa, konuşma ya da işitme engeli olup olmadığı konusunda gözlemlenmesi gerekir. Ancak, endişelenmeyin; özellikle bebeklerin telefon ekranına bakma alışkanlıkları ile bağlantılı olarak, konuşma gecikmesi / dil tembelliği, giderek daha yaygın karşımıza çıkmaktadır.
İlk kelimeler genellikle “anne” veya “baba” gibi basit, anlamlı kelimeler olurken, bebekler bu döneme kadar agulama, farklı sesler çıkarma ve taklit etme gibi iletişim yollarıyla çevreleriyle etkileşime geçerler. Yaklaşık 9. aydan itibaren bebekler, “anne”, “baba”, “mama” gibi anlamlı kelimeler söyleyebilirler. Bu kelimeler genellikle onların en çok ihtiyaç duyduğu kişiler veya objelere dair olur ve basit hece tekrarlarıdır. Daha kompleks kelimeler için ise biraz daha beklemeniz gerekiyor.
Bebeklerde Konuşma Yaşı Cinsiyet ile Bağlantılı Mıdır?
Bu soruya “Hayır” hurafedir gibi bir cevap vermemizi bekliyor olabilirsiniz. Ancak, istatistiksel olarak “Evet”. Söz konusu bebek gelişim hızı ve biyolojik sınırlar olduğunda, erkek ve kız bebeklerin dil gelişiminde herhangi bir farklılık yoktur. Ancak, istatistikler göstermektedir ki kız bebekler, erkek bebeklerden erken konuşuyor. Bu durumun nedenleri ise biyolojik değil; daha çok çevresel faktörlerin bebek dil gelişimindeki etkisi.
Kız Bebekler Ne Zaman Konuşur?
İstatistikler, kız bebeklerin ortalama 8-9. aylarda ilk kelimelerini söylediğini göstermektedir. Yani, kız bebekler dil gelişimi basamaklarını daha hızlı tırmanırlar. Bu durumun biyolojik nedenleri, birçok araştırma ile bulunmaya çalışılsa dahi tutarlı bir sebebi ise bulunamamıştır. Bu nedenle, kız bebeklerin erken konuşma nedenlerinin daha çok çevresel faktörlerle ilgili olduğu düşünülmektedir. Kız bebeklerin “taklit oyunları” na ve sosyalleşmeye daha çok teşvik edilmeleri, konuşma sürecini de hızlandırmaktadır.
Erkek Bebekler Ne Zaman Konuşur?
İstatistikler, erkek bebeklerin kız bebeklere kıyasla daha geç konuştuğunu ve ilk kelimelerini yaklaşık 1 yaşında söylediklerini göstermektedir. Erkek bebeklerin geç konuşmasının biyolojik, gelişimsel bir nedeni yoktur; ana sebep çevresel faktörlerdir. Erkek bebeklerin tek başlarına oynamaya daha çok teşvik edilmesi, “kız oyunu” olarak görülen rol yapma oyunlarına teşvik edilmemesi gibi nedenler, dil gelişimini olumsuz etkileyerek yavaşlatmaktadır. Ayrıca, bebeklerde geç konuşmanın en önemli nedeni, uzun ekran süreleridir. Çocukların saatlerce telefon ekranına bakması, çizgi film izliyor dahi olsa dil gelişimini olumsuz etkiler.
Bebeklerin Dil Gelişimi Nasıl Desteklenebilir?
- Öncelikle doğduğu günden itibaren bebeğinizle kısa ve anlaşılır cümleler kurarak konuşmalısınız. Bu sayede, bebeğinizin dil gelişimi olumlu etkilenirken sizinle kurduğu bağ da gelişecektir.
- Bebeğinize kitap okumanız da en az konuşmanız kadar önemlidir ve kelime dağarcığının gelişmesinin yanı sıra tonlama, doğru telaffuz ve dramatizasyon gibi beceriler edinmesi için de gereklidir.
- Bebeğinizin dil gelişimini desteklemek için, günlük hayatta sıklıkla karşılaştığı nesnelerin adlarını sabırla öğretmeye çalışmak ve kullanım amaçlarını açıklamak da önemli olabilir.
- Bebeğiniz henüz konuşamasa dahi yaklaşık 10. aydan itibaren, bu nesnelerin adlarını ve bağlamlarını kavrayacaktır.
- Bebeğinizle oynadığınız oyunlarda, ondan sözlü isteklerde bulunmaya başlamanız da bebeğinizin iletişim yeteneklerini geliştirmesini sağlayacak ve konuşmasını hızlandıracaktır. Örneğin bebeğinize “Bana tavşanını ver.”, “Sıra sende, topu at.”, “Gel birlikte, oyuncağını bulalım.” gibi cümleler kurabilir ve oyun oynarken öğrenmesini sağlayabilirsiniz.
- Sizin çabalarınızın yanı sıra akranlarla geçirilen zaman da dil gelişimini olumlu etkilemekte ve konuşmayı hızlandırmaktadır. Bebeğinizi oyun gruplarına dahil edebilir, akranlarıyla bir araya gelebileceği ortamlar yaratarak, eğlenirken öğrenmesini sağlayabilirsiniz.
Kitap Dinlemenin Bebeklerin Dil Gelişimine Etkileri
Bebekler ne zaman konuşur sorusunu cevaplarken de belirttiğimiz gibi, her bebeğin dil gelişimi farklıdır. Ancak, bu süreci hızlandırmak için yapılabilecek birçok etkinlik ve pratik söz konusudur. Bebeklerin dil gelişimini olumlu etkileyen etkinliklerin başında ise tabii ki sesli kitap dinlemek gelir. Özellikle erken yaşta dil becerilerinin temeli atıldığından, bebeklere çeşitli sesli kitaplar dinletmek onların kelime hazinesini genişletir, dil yapısını anlamalarına yardımcı olur ve bilişsel gelişimlerini hızlandırır. İşte sesli kitap dinlemenin bebeklerin dil gelişimine sağladığı katkılar:
Kelime Hazinesini Genişletir.
Sesli kitaplar, bebeklere gündelik hayatta karşılaşamayacakları kelimeleri öğrenme fırsatı sunar. Bebekler, farklı hikayeler ve anlatımlar aracılığıyla yeni kelimelerle tanışır ve bunları hafızalarında tutar. Ne kadar fazla kelime duyarlarsa, o kadar geniş bir kelime hazinesine sahip olurlar. Bu nedenle, bebeklere olabildiği kadar, gelişimsel düzeylerine uygun, farklı kitaplar bulmak ve dinletmek, dil gelişimleri için oldukça önemlidir.
Dil Yapısına Aşinalık Kazandırır.
Sesli kitaplar, dilin doğru kullanımı ve cümle yapılarına dair bebeklere model oluşturur. Bu kitaplar, düzgün gramer yapıları ve anlamlı cümleler kullanarak, bebeklerin dilin işleyişine dair sezgisel bir bilgi edinmesine yardımcı olur. Özellikle alanında uzman kişilerce okunan kitaplar, tonlama ve vurgu gibi önemli dil özelliklerini doğru bir şekilde kullanarak dilin ritmini bebeklere öğretir. Bu sayede bebekler, kendileri konuşmaya başladıklarında da daha düzgün ve çeşitli cümle yapılarını kullanabilirler.
Dinleme Becerilerini Geliştirir.
Sesli kitaplar, bebeklerin aktif dinleme becerilerini de geliştirir. Sizin de gözlemleyebileceğiniz gibi bebekler, anlatılan hikayelere dikkat kesilir ve takip etmeye çalışır. Bu dinleme süreci, dil öğrenme süreci için çok kritiktir çünkü konuşulan dili anlamaya yönelik bilişsel beceriler, bebeklikte gelişir. Ayrıca, aktif dinleme alışkanlıklarının erken aylarda gelişmesi, ayrılık korkusu, 1 yaş sendromu gibi dönemlerde de bebeğinizle daha kolay iletişim kurmanızı ve bu süreçleri daha kolay atlatmanıza yardımcı olur.
Farklı Ses Tonları ve Anlatım Tarzları Dil Algısını Geliştirir.
Sesli kitaplar genellikle farklı anlatıcılar tarafından okunur. Bebekler bu sayede farklı ses tonlarına, vurgulara ve anlatım tarzlarına maruz kalır. Bu çeşitlilik, bebeklerin duydukları kelimeleri farklı bağlamlarda anlama yeteneklerini geliştirir ve daha geniş bir dil algısı oluşturur.
Hayal Gücünü Destekler.
Sesli kitaplar sadece kelimeleri değil; bebeğin ayına uygun temalardan oluşan, detaylı bir hikaye anlatımını da içerir. Bebekler hikayeleri dinlerken karakterleri, olayları ve yerleri zihinsel olarak canlandırmaya çalışır. Bu, onların hayal güçlerini ve kavramsal düşünme yeteneklerini geliştirir, bu da dil gelişimi için önemli bir altyapı oluşturur. Ayrıca, çocukluk çağında daha etkili iletişim kurma, daha kompleks neden-sonuç ilişkileri kurabilme ve yaratıcı düşünme becerileri de daha gelişmiş olur.
Örneğin, düzenli kitap dinlemeyen bir çocuk yalnızca çevresinde gördüklerini taklit edebilir ve evcilik, doktorculuk, komşuculuk gibi basit oyunlar kurabilir. Kitap dinleyen çocuklar ise çok daha geniş kavram ve bağlamlara alışıktırlar ve içinde ejderhaların, korsanların, devlerin olduğu, arkadaşlarıyla maceralara atıldıkları daha kompleks oyunlar kurabilirler.
Sosyal-Duygusal Gelişime Katkı Sağlar.
Sesli kitaplar, bebeklerin duygusal ifadeler ve sosyal etkileşimler hakkında da bilgi edinmelerine yardımcı olur. Hikayelerdeki karakterlerin duygu ve durumlarını dinleyerek, bebekler farklı duygusal tepkilere aşinalık kazanır. Böylece, dilsel ifade becerileri ve empati yetenekleri de gelişir. Ayrıca, Budizzz App’te olduğu gibi, bebeklerin daha olumlu davranış kalıplarını desteklemeyi ve empati, saygı, paylaşma gibi kavramların öğretilmesini hedefleyen sesli hikayeler, bebeklerin sosyal-duygusal gelişimi için oldukça önemlidir.
Bebeğim Konuşmuyor, Ne Yapabilirim?
- İlk yapmanız gereken bebeğinizin ilk 6 aylık sürecini gözlemlemek.
- Eğer bebeğiniz ilk 6 ayda mırıldanmalara ve hece sesleri çıkarmaya hiç başlamadıysa doktora başvurmalısınız; çünkü bu durum fizyolojik bir sorunun işareti olabilir.
- Eğer “Bebeğim anlıyor ama konuşmuyor.” diyenlerdenseniz, bebeğinizin konuşmadığı zamanlarda duyup duymadığına emin olmanız gerekir; çünkü işitme sorunları olan bireylerin bazı frekansları duyması ya da duymaması da nadir bir durum değildir.
- Eğer bebeğiniz duyuyor ama konuşamıyor ise patolojik ya da psikolojik bir inceleme gerekebilir.
- Birçok ebeveyni korkutan ve doktora gitmeleri yolunda onları demotive eden bu incelemelerin bebeğinizin sağlığı için çok önemli olduğunu unutmamalısınız.
- Bir diğer önemli nokta da bu konuşma konusunda bebeğinizin üstüne çok düşmemeniz gerektiğidir; çünkü konuşmaya başlamama nedenlerinden biri de bu aşırı ilgi durumudur.
- “Bebeğim anlıyor ama konuşamıyor.” deyip bebeğinizin her istediğini anlamak yerine anlamamazlıktan gelin; bırakın kendisi derdini anlatmak zorunda kalsın.
En önemlisi de unutmayın ki yalnız değilsiniz, Türkiye’de bebeklerin %1,1’i konuşmada zorluk yaşıyor ve uygun tedavi ile bu sorunu çözüyor.*
*Kaynak: TÜİK
Sıkça Sorulan Sorular
Bebekler kaç yaşında cümle kurmaya başlarlar?
2 -3 yaş aralığında bebekler, kısa cümleler kurarak konuşmaya başlarlar.
Bebeklerin konuşması için neler yapılabilir?
Bebeğinizle kısa ve net cümleler kurarak konuşmanız ve ona sorular sormanız konuşmaya teşvik edecektir.
Bebeğim konuşmayı öğrenmedi, ne yapabilirim?
Öncelikli altta yatan başka bir sorun olup olmadığını öğrenmek için doktora başvurmalı, eğer başka bir sorun yoksa bebeğinizi zorlamamalısınız.
Bebekleri konuşmaya zorlamak zararlı mıdır?
Konuşmayan çocukları konuşsun diye zorlamak, kekemelik, öz güven eksikliği, içe kapanıklık gibi durumlara sebep olabilir.
Zeki bebekler ne zaman konuşur?
Normal şartlarda bebekler, ilk kelimelerini yaklaşık 9-12 ay arasında söylerler. Bazı bebeklerde bu süre 7. aya kadar düşebilir; ancak, erken konuşma bebeğin zeki olduğunu doğrudan göstermez; yalnızca bebeğin dil gelişiminin hızlı olduğunu gösterir. Öte yandan, dil gelişimi çok hızlı olan bir bebeğin bilişsel becerilerinin gelişiminin de paralel olarak çok hızlı olacağı garanti edilemez.
