Birçok yeni annenin korkulu rüyası olan sarılık tehlikeli bir hastalık mıdır? Bebeklerde sarılık görülmesi normal midir ve sarılığın belirtileri nelerdir? Yenidoğan bebeklerde sarılık ne kadar sürer ve nasıl geçer? Hem yenidoğan sarılığı hakkında merak ettiklerinizi öğrenmek hem de bebeklerde sarılık takibi için, sizler için hazırladığımız bu ayrıntılı rehberi mutlaka okumalısınız.
Yenidoğan Sarılığı Nedir?
Yenidoğan sarılığı, bebeğin bilirubin adlı pigmenti kandan atamaması ve bu maddenin yükselerek deride, göz içinde ve yanak içlerinde birikmesi ile oluşan bir hastalıktır.
Yenidoğan bebeklerin %60’ında, erken doğan bebeklerin ise %80’inde görülür. Yenidoğanlarda görülen bu sarılık tipi genellikle fizyolojik sarılıktır ve herhangi bir tehlike oluşturmamanın yanı sıra bir iki hafta içinde kendiliğinden düzelir.
Yenidoğan Sarılığı Çeşitleri Nelerdir?
Yenidoğan bebeklerde sarılığın başlıca 5 çeşidi vardır. Bebeğinizin sarılığının nedeni doktorunuz tarafından araştırılacak ve size hangi çeşit olduğu söylenecektir. Ancak, eğer doktorunuz bebeğinizin sarılık nedeni hakkında bilgi vermedi ve ekstra testler istemedi ise, bebeğiniz fizyolojik yani normal sarılık geçiriyordur.
Normal (Fizyolojik) Sarılık
Normal sarılık, bebeklerde karaciğerin kandaki bilirubin pigmentini temizlemeye adapte olamamasından kaynaklanır ve bebeklerde en sık görülen sarılıktır. 1-2 hafta içinde kendiliğinden geçer ve bebeğinizin vücudundaki (özellikle göz beyazı ve yanak içi) ve renk değişimlerini gözlemlemeniz ve sarılığın artması halinde doktorunuza başvurmanız yeterlidir.
Emzirme Sarılığı
Bebeklerin yeterli anne sütü alamamasından kaynaklanan sarılıktır ve genelde kökeninde annenin emzirme konusunda deneyimsiz olması ya da bebeğin sezaryen ile doğması vardır. Sezaryen doğum sonrası annenin süt kanallarının henüz açılmamış olması ya da annenin doğru emzirme tekniklerini bilmiyor olması nedeniyle, bebek yeterli anne sütü alamaz ve kandaki bilirubin seviyesi artmaya başlar. Anneye gerekli emzirme yardımının sağlanması ve süt kanallarının açılması ile sarılık sorunu da geçer.
Prematüre/ Erken Doğum Sarılığı
Tıpkı fizyolojik sarılıkta olduğu gibi prematüre sarılıkta da karaciğer kandaki bilirubini temizleyecek yeterliliğe sahip değildir. Normal doğumlarda 1-2 hafta içinde geçen bu durum, erken doğumlarda doktor müdahalesi gerektirebilir.
Anne Sütü Sarılığı
Birçok anne kendi sütlerinden dolayı bebeklerinin sarılık olması nedeniyle kendini kötü hissetmekte ve bebeklerini emzirememekten endişe etmektedir; ancak belirtmek isteriz ki anne sütü sarılığı sık rastlanan bir durum olmasa dahi 1 ilâ 3 ay arasında kendiliğinden iyileşir ve bebeğinizin sarılık olma sebebi sütünüz değil, yalnızca sütünüzde bulunan bazı maddelerin bebeğinizin bilirubini bağırsak yoluyla atmasını engellemesidir.
Kan Uyuşmazlığı Kaynaklı Sarılık
Kan uyuşmazlığı kaynaklı sarılığın nedeni, kan grubu 0 olan bir annenin A ya da B kan grubuna sahip bir bebek doğurmasıdır. Bu durumda, anne vücudu bebekte kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasına neden olan antikorlar üretir ve kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucunda bilirubin açığa çıkar. Kandaki bilirubin seviyesinin yükselmesi ile doğumu izleyen ilk 2 içinde sarılık oluşur. Genellikle kan uyuşmazlığı iğneleri ile çözülen bu sorun, ileri durumlarda bebeğe fototerapi uygulanmasını gerektirebilir.
Yenidoğan Bebeklerde Sarılık Neden Olur?
En yaygın nedenler;
- Erken doğum
Erken doğan bebeklerin %80’ininde sarılık görülür. Bunun başlıca nedeni, bebeğin karaciğerinin henüz yeteri kadar gelişmemiş olmasıdır.
- Karaciğerin henüz yeteri kadar gelişmemesi
Bu maddeyi okuduğunuzda bebeğinizin karaciğerinde bir sorun olduğunu düşünmeyin. Aslında durum şu: Bebeğiniz anne karnındayken, bilirubinin kandan temizlenmesi işlemini sizin karaciğeriniz üstlenir ve bebeğiniz doğduktan sonra, bebeğinizin karaciğerinin bu işlemi yapmaya adapte olması için birkaç güne ihtiyacı olabilir. Karaciğerin adaptasyon sürecinde de kandaki bilirubin seviyesi artarak sarılığa neden olur.
- Yanlış emzirme
Emzirmeye bağlı sarılık, ilk bebeklerde ve annenin deneyimsiz olduğu durumlarda sıklıkla yaşanır. Annenin bebeği nasıl emzireceğine dair bilgileri yetersiz ise ya da anne sütünün az geldiğini fark etmedi ise, sütün az gelmesine bağlı olarak bebek yeterli anne sütü alamaz ve sarılık ortaya çıkar. Anneye yenidoğan bebeği emzirme yöntemleri anlatıldıktan ya da anne sütünü arttırma yöntemleri uygulandıktan sonra, emzirmeye bağlı sarılık sorunu yavaş yavaş ortadan kalkar. Sezaryen doğum sonrasında sarılık sebebi de genellikle budur; çünkü sezaryen doğumlarda annenin süt kanalı henüz açılmamış olur ve bebek emzirme yoluyla yeteri kadar beslenemez.
Yaygın olmayan nedenler;
- Bebeğin kanında enfeksiyon
- Doğuştan karaciğer hastalığı
- Safra kanallarında tıkanıklık
- Enzim eksikliği
- Anne-baba arasında kan uyuşmazlığı
- Kan hücresi hastalıkları
- Genetik hastalıklar
- Çoklu gebelik
- Annenin doğum yaşının yüksek olması
- Doğum komplikasyonları
Yaygın olmayan nedenler, fizyolojik değil patolojik sarılık nedenleridir ve görülme olasılıkları çok daha azdır. Bu sebeple, eğer bebeğinizin sarılığı doktor tarafından kontrol altında tutuluyorsa, bu nedenleri aklınıza getirip kendinizi korkutmanıza gerek yoktur.
Hangi Bebeklerde Sarılık Riski Vardır?
- 37. haftadan önce doğan
- Memeyi reddeden
- Annesinde hamilelik şekeri ya da troid hastalığı olan
- Anne ile arasında kan uyuşmazlığı olan (ABO ya da Negatif-Pozitif uyuşmazlığı)
- Doğum komplikasyonları yaşayan
- Doğumda kafa derisi altında kanama olan
- Kardeşlerinde de sarılık hikayesi olan
- Dışkısı beyaz olan bebekler
Yenidoğan Bebeklerde Sarılık Belirtileri
“Sarılık olan bebek nasıl belli olur?” ve “Bebeklerde sarılık nasıl anlaşılır?” sorularının cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz.
- Yüzde ve gözlerde sararma
Doğumu izleyen ilk haftada bebeğinizin göz beyazına ve yanak içlerine dikkat etmenizi tavsiye ederiz. Eğer bebeğinizde sarılık ortaya çıkarsa, ilk sararma göz beyazlarında, yanak içlerinde ve yüzün geri kalanında ortaya çıkacak; sonrasında ise karın ve kollara yayılacaktır. Bebeğinizin yüzünde sararma belirtileri fark ederseniz, vakit kaybetmeden doktorunuza başvurmalısınız.
Bebeğinizin cildindeki sararmayı görmenin en kolay yolu, bebeğinizi floresan lamba altında ya da gün ışığında incelemektir.
- Emmede ve İştahta Azalma
Eğer bebeğinizin iştahında azalma varsa ve bebeğiniz kilo kaybediyorsa, vakit kaybetmeden doktorunuza başvurmalısınız; çünkü yetersiz beslenme kandaki bilirubin seviyesinin artmasına ve yenidoğan sarılığının artmasına neden olacaktır.
- Yorgunluk
Bebeklerimizin mışıl mışıl uyumasını hepimiz isteriz; ancak eğer bebeğiniz çok fazla uyuyor, uyanmakta zorlanıyor ve uyanıkken dâhi halsiz oluyorsa, sarılık geçiriyor olabilir. Diğer sarılık belirtilerinin göstermiyor dâhi olsa doktorunuza başvurmanızı ve bebeğinizin kontrolden geçmesini sağlamanızı tavsiye ederiz.
Bebeklerde Sarılık Teşhisi Nasıl Konur?
- Gözlem: Sarılık belirtileri genellikle yenidoğan bebeğin cildinde ve göz beyazında sarı renklerin belirginleşmesi ile başlar. Sağlık çalışanları ve ebeveynler, bu belirtileri gözlemlemelidir.
- Rutin Kontroller: Doğumdan sonraki ilk kontroller sırasında, doktorlar bebekte sarılık şüphesi olup olmadığını değerlendirir. Yenidoğanlarda sarılık oldukça yaygın bir durum olduğu için rutin muayenelerde bebeğinizin takip edildiğinden emin olabilirsiniz.
- Bilirubin Ölçümü: Bebeğinizin cildinde sarılık belirtisi varsa doktorunuz, bilirubin seviyesini belirlemek için bir kan testi isteyebilir. Bu test, kandaki bilirubin düzeyini ölçerek sarılığın derecesini tespit eder.
- Cilt Bilirubin Ölçüm Cihazı (Alternatif): Bazı sağlık merkezlerinde kan testi gerektirmeyen cilt bilirubin ölçüm cihazları da kullanılmaktadır. Bu cihaz, cilde temas ederek bilirubin yoğunluğunu belirleyen pratik bir yöntemdir; ancak doktorunuz, doğrulama için yine de kan testi isteyebilir.
- Sonuçların Değerlendirilmesi: Kan testi veya cilt ölçümü sonuçlarına göre bilirubin seviyeleri incelenir ve doktorunuz bebeğinize hangi sarılık tedavisinin uygulanacağına karar verir.
- Tedavi ve Takip: Gerekirse fototerapi gibi tedavi yöntemleri başlatılır ve bebeğin bilirubin seviyeleri düzenli olarak takip edilir.
Sarılık Kaç Gün Sürer? Yenidoğanlarda Sarılık Süreci
Yenidoğanlarda sarılık, genellikle doğumdan sonraki ilk iki haftada kendiliğinden düzelir. Fizyolojik sarılık adı verilen bu durum, çoğu bebekte doğumun 2-3. günlerinde belirginleşir ve yaklaşık 1 hafta içinde azalmaya başlayarak, 10-14 gün içerisinde kendiliğinden kaybolur. Ancak prematüre bebeklerde sarılık daha uzun sürebilir ve dikkatli takip şarttır.
Bazı durumlarda, sarılık normalden uzun sürerse ya da belirtiler daha ciddi bir sağlık sorununu işaret ediyorsa, patolojik sarılık adı verilen bir durumla karşı karşıya olunabilir. Bu durumda doktorlar, fototerapi gibi özel tedavi yöntemleri önerebilir. Yenidoğan sarılığı süresince bebeğinizin cilt ve göz rengindeki değişiklikleri takip etmeli ve şüphe uyandıran durumlarda mutlaka bir sağlık uzmanına danışmalısınız.
Fototerapi Nedir? Sarılık Tedavisinde Fototerapi
Fototerapi, yenidoğan sarılığında uygulanan en yaygın ve etkili tedavi yöntemlerinden biridir. Bu tedavi, mavi ışık kullanarak vücuttaki fazla bilirubin seviyesini düşürmeye yardımcı olur. Fototerapi sırasında bebek, özel bir lambanın altına konularak cildi ışığa maruz bırakılır. Bu ışık, bebeğin cildindeki bilirubini parçalayarak vücuttan atılmasını kolaylaştırır. Böylece sarılık semptomları azalır ve bebekteki bilirubin seviyesi normale döner.
Fototerapi genellikle hafif ve orta şiddette sarılık vakalarında uygulanır ve bebeklerin çoğu bu tedaviye hızlı yanıt verir. Fototerapi uygulanan bebeklerin ciltleri düzenli olarak kontrol edilerek gözlerde tahriş ve sıvı kaybı gibi yan etkilerden kaçınılır. Fototerapi, invaziv olmayan bir yöntem olması nedeniyle bebekler için güvenli ve etkili bir seçenek olarak görülür ve yenidoğan sarılığı tedavisinde önemli bir rol oynar.
Bebeklerde Sarılığa Ne iyi Gelir?
Yenidoğan sarılığı kesinlikle doktorunuza başvurmanızı ve gerekli tedaviye başlamanızı gerektiren bir durumdur. Eğer bebeğinizin sarılığı ilerlememişse ve hafif düzeydeyse, doktorunuz sizi eve gönderecek ve bebeğinizin cilt rengini gözlem altında tutmanızı isteyecektir. Peki, sarılığa karşı evde neler yapılabilir?
- Sık Sık Emzirme
Bilirubin pigmentini vücuttan atmanın yollarından biri de dışkılamadır. Bu sebeple, bebeğinizi daha sık emzirerek bağırsaklarının daha fazla çalışmasını ve kanındaki bilirubinin azalmasını sağlayabilirsiniz.
Günlük emzirme rutininize 2 ya da 3 öğün daha eklemeniz yeterli olur.
- Doktor takviyesi
Bebeğinizin yetersiz beslenmesi durumunda da sarılığı ilerleyecektir. Bu sebeple, doktorunuzdan anne sütü ya da mama takviyesi isteyebilirsiniz.
- Poliklinik kontrol
Doktorunuz bebeğinizi ve sizi taburcu ederken, sarılığını gözlem altında tutabilmek için bir poliklinik randevusu verecektir. Genellikle teşhisten 2-3 gün sonrasına verilen bu kontrolü aksatmamalısınız.
Bebeklerde Sarılığı Önlemek İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler
Bebeklerde sarılığı önlemek tamamen mümkün olmasa da, bazı basit adımlar riski azaltmaya yardımcı olabilir. İlk olarak, yenidoğanlarda sarılıkla mücadelede en etkili yöntemlerden biri sık sık emzirmektir. Anne sütü, bebeğin bağışıklık sistemini güçlendirir ve bağırsakların hızlı çalışmasını sağlar, bu da fazla bilirubinin vücuttan atılmasına yardımcı olur. Bu nedenle, yenidoğan bebeğinizi ilk günlerde her 2-3 saatte bir emzirmek, sarılık riskini azaltmanıza yardımcı olacaktır.
Ayrıca, güneş ışığı da sarılıkla mücadelede etkili yöntemlerdendir. Bebeğinizi sabah saatlerinde, doğrudan güneş ışığına maruz bırakmadan, gün ışığı alan bir ortamda kısa süreyle tutmanız, bilirubin seviyesinin dengelenmesine yardımcı olabilir. Bu uygulama, cildin fazla bilirubini daha hızlı işleyerek vücuttan atmasına katkı sağlar ve sarılığın önlenmesini sağlayabilir.
Yardımcı kaynak: Yendioğan Bebeklerde Sarılık
Sıkça Sorulan Sorular
Bebeklerde sarılık kaç gün sürer?
Bebeklerde en sık görülen sarılık olan fizyolojik sarılık 1-2 hafta sürer; ancak, diğer sarılık türleri daha uzun sürebilir. Doktorunuzdan bebeğinizin sarılık çeşidini öğrenmeniz gerekmektedir.
Yenidoğan bebeklerde sarılık tehlikeli midir?
Yenidoğan bebeklerin %60’ında görülen fizyolojik sarılık, tehlikeli değildir ve 1-2 hafta içerisinde kendiliğinden geçer.
Şekerli su sarılığa iyi gelir mi?
Şekerli su, yendioğan bebek sarılığına iyi gelmez; aksine, yenidoğan bebeklere şeker zararlıdır.
Yenidoğan bebekler neden sarılık olur?
Kan uyuşmazlığı, erken doğum, karaciğerin henüz yeteri kadar gelişmemiş olması, yetersiz beslenme ve genetik faktör, bebeklere sarılık nedenlerinin başında gelmektedir.
Sarılık belirtileri bebeğin tüm vücudunda olur mu?
Evet, sarılık ilerlediğinde bebeğin tüm vücudunda sararma görülebilir. Başlangıçta yüz ve göz beyazında belirginleşir, ardından gövdeye ve bacaklara yayılabilir. Ciltteki sararma düzeyi, bilirubin seviyesinin yüksekliği ile doğru orantılıdır. Eğer bebeğinizin tüm cildinde sarılık belirtileri varsa, doktorunuza danışmanız gerekir.
Yenidoğan sarılığı kendiliğinden geçer mi?
Evet, çoğu zaman fizyolojik sarılık kendiliğinden düzelir. Bebeğin karaciğeri birkaç gün içinde bilirubini daha hızlı işleyebilir hale gelir ve sarılık semptomları, kademeli olarak azalarak tamamen ortadan kalkar.
Emzirme sarılığı nedir?
Emzirme sarılığı, anne sütüyle beslenen bebeklerde görülen bir tür sarılıktır. Bu durumun, bebeğin yeterli beslenememesi veya anne sütünün bileşenlerinin bilirubin seviyesini yükseltmesiyle ilişkili olduğu düşünülür ve bebeğin sık sık beslenmesi, gerektiğinde ise devam sütü kullanması tavsiye edilir.
Bebeklerde sarılık tekrarlar mı?
Çoğu bebekte sarılık doğumdan sonraki ilk haftalarda görülür ve daha sonra tekrarlamaz. Ancak bazı nadir durumlarda, karaciğerle ilgili veya genetik bozukluklara bağlı olarak sarılık tekrar edebilir. Eğer böyle bir durum deneyimliyorsanız, acilen bir sağlık merkezine danışmalı ve gerekli testleri yaptırmalısınız.
