“Bebekler neden uyurken hırıltılı ses çıkarır?” ya da “Bebekler neden horlar?” gibi soruların cevabı genellikle bebeklerde uyku apnesidir. Uykuda nefes kesilmesi ya da solunumun yüzeyselleşmesi olarak bilinen uyku apnesi, birçok hastalığa davetiye çıkaran ve mutlaka tedavi edilmesi gereken, ciddi bir uyku problemidir. Peki, bebeklerde uyku apnesi nedir, belirtileri ve sebepleri nelerdir? Size ve bebeğinizin sağlığına değer veren Budizzz ailesi olarak, bebeklerde uyku gerilemesine ve büyüme bozukluklarına sebep olabilen uyku apnesi hakkında bilinmesi gerekenleri derledik. Hazırsanız, başlayalım!
Bebeklerde Uyku Apnesi Nedir?
Uyku apnesi, uyku sırasında solunumun geçici olarak durması veya yüzeysel hale gelmesiyle karakterize edilen bir uyku bozukluğudur. Bu durum, genellikle solunum yollarının kısmen veya tamamen tıkanması nedeniyle ortaya çıkar ve bu da bebeğin uyurken birkaç saniye ile birkaç dakika arasında nefessiz kalmasına neden olur. Uyku apnesi olan bebekler, uyku boyunca sürekli olarak nefes almak için uyanabilir ve bu da uyku kalitesini olumsuz etkiler. Bebeklerin uyku sağlığını ve gelişimlerini de etkileyen bu hastalığın nedenini ve hangi tip olduğunu bilmek, tedaviyi de kolaylaştırır. Peki uyku apnesi türleri nelerdir?
Uyku Apnesi Türleri
- Obstrüktif Uyku Apnesi
- Santral Uyku Apnesi
- Karma Uyku Apnesi
Obstrüktif Uyku Apnesi (Tıkayıcı Apne)
Obstrüktif Uyku Apnesi, diğer bir adıyla tıkayıcı uyku apanesi, 1 yaş üstü bebeklerde uyku apnesinin en yaygın türüdür ve genellikle üst solunum yollarının tıkanması nedeniyle oluşur. Bu durum, boğazdaki kasların uyku sırasında aşırı gevşemesi ve hava yolunu kapatarak solunumu engellemesi olarak da açıklanabilir. Üst solunum yolları tıkanıklığının yanı sıra; aşırı kilo, geniş bademcikler, kalın boyun yapısı, büyük dil ya da çene yapısındaki bozukluklar gibi fiziksel faktörler de obstrüktif uyku apnesini tetikleyebilir.
Obstrüktif uyku apnesinin bebeklerdeki en yaygın belirtileri arasında, yüksek sesle horlama, boğulma veya nefessiz kalma hissiyle uyanma, huzursuz uyku, gündüz aşırı uyku hali ya da gece uykuya direnmedir.
Santral Uyku Apnesi (Merkezi Apne)
Santral Uyku Apnesi, beyinden solunum kaslarına gönderilen sinyallerin bozulması sonucu solunumun kesilmesi ile ortaya çıkan bir bebek uyku apnesidir ve özellikle yenidoğanlarda görülür. Bu tip apnede hava yolu açık olsa bile bebek, uykusunda nefes almayı geçici olarak keser. Merkezi uyku apnesi, genellikle beyin sapının solunumu düzenleyen kısmındaki bozukluklardan kaynaklanır.
Bebeklerde santral uyku apnesini tespit etmek, ebeveynler için daha zordur; çünkü horlama gibi belirgin bir ses yoktur. Ancak, bebeğin gece boyunca nefessiz kalma hissiyle sık sık uyanması, uyandığında hızlı soluk alıp vermesi ve gündüz aşırı yorgun olması gibi belirtiler görülebilir.
Karma Uyku Apnesi (Bileşik Apne)
Karma Uyku Apnesi olarak bilinen bebeklerde bileşik uyku apnesi, hem Obstrüktif hem de Santral Uyku Apnesi özelliklerini taşıyan bir türdür. Başlangıçta tıkayıcı apne gibi başlayıp, tedavi esnasında santral apne semptomları da gözlemlenebilir. Bebekler karma uyku apnesinin nedeni genellikle ilk başta hava yolundaki tıkanıklıktan kaynaklanır, ancak daha sonra merkezi sinir sisteminin de bu duruma katkı sağladığı fark edilir. Bu nedenle, genellikle ancak tedavi sırasında tespit edilebilir. Bebeklerde horlama, nefessiz kalma hissiyle uyanma, gündüz uyuklama ve sık sık gece uyanır derin soluk alma gibi her iki uyku apnesi türünün de belirtilerini de gösterir.
Yenidoğan bebeklerde uyku apnesinin en yaygın nedeni, merkezi sinir sisteminin henüz yetersiz olmasıdır ve bu durum, merkezi uyku apnesine sebep olur. Ancak, 1 yaşından sonra görülen uyku apnesinden tıkayıcı uyku apnesinin sorumlu olma ihtimali daha fazladır ve doğuştan gelen faktörlerin üst solunum yolunda tıkanmaya sebep olup olmadığı araştırılmalıdır.
Bebeklerde Uyku Apnesi Nedenleri
- Merkezi sinir sisteminin yeteri kadar gelişmemiş olması
- Erken doğum
- Ağız ya da burunda anatomik bozukluk
- Down Sendromu
- Merkezi sinir sisteminin gelişmemiş olması
Bebeklerin beyin ve sinir sistemi gelişimi, anne karnındayken tamamlanmaz ve bebeklikte de devam eder. Bazı bebeklerde gelişmemiş merkezi sinir sistemi, uyku esnasında solunumdan sorumlu olan kaslara nefes alma komutunun iletilmemesinde neden olabilir ve uykuda kısa süreli nefessizlik yaşanır. Ancak bebek büyüdükçe ve merkezi sinir sistemi geliştikçe bu sorun ortadan kalkar.
- Bebeğin prematüre doğması
Prematüre doğan bebeklerin de merkezi sinir sistemleri henüz yeteri kadar gelişmemiştir ve uyku esnasında nefes alma komutunu veremeyebilir. Bu sorun da bebeğin gelişmesi ile ortadan kalkar ve endişe edilmesi gereken bir uyku apnesi değildir.
- Ağız ya da burunda anatomik bozukluk olması
Bebeklerin ağız ve burnunda doğuştan gelen anatomik bozukluklar olabilir ve bu bozukluklar, solunum yollarının tıkanmasına sebep olur. Eğer bebeğinizdeki uyku apnesinin sebebi bu ise yalnızca uyku esnasında değil, gün içinde de nefes alıp vermede zorlanma ya da nefese eşlik eden hırıltı gözlenebilir. KKG uzmanına başvurmanız halinde, bu anatomik bozukluklar tedavi edilir ve uyku apnesinin sebep olabileceği diğer hastalıklar önlenir.
- Down Sendromu
Down sendromlu bebeklerde, diğer uzuvlarda olduğu gibi ağız, burun ya da diğer üst solunum yolu organlarında da farklılıklar olabilir. Bu farklılar, bebeğin solunum yollarının tıkanmasına neden olur ve horlama, hırıltılı nefes alma ve uyku apnesine sebep olabilir. Down sendromlu bebeklerde çok sık rastlanan bu sorun, küçük doktor müdahaleleri ile çözülür.
- Diğer Sebepler
Bebeklerde uyku apnesine olan diğer durumların başında alerji, reflü, kalp-damar sorunları ya da fazla kilo gelir. Bebekte alerjiye sebep olan durum tespit edildikten sonra, alerjen maddenin izolasyonu ile uyku apnesi de ortadan kalkar. Eğer bebekte reflü varsa, doktorun tavsiye ettiği ilaçların kullanılması, bebekte sindirim zorluğuna neden olan besinlerin tespiti ve reflü yatağı kullanımı ile reflü sıklığı azaltılır, uyku apnesi sorunu zamanla çözülür. Sebebin bulunamadığı durumlarda, doktorunuz bebeğinizi kalp-damar testlerine sokmak isteyebilir ya da kilo alımını kontrol altında tutmanızı sağlayacak beslenme listeleri önerebilir.
Bebeklerde Uyku Apnesi Belirtileri
- Horlama
- Uyurken nefes almada zorluk ya da düzensiz nefes alma
- Gün içinde yorgunluk
- İştahsızlık
- Büyüme geriliği
- Uykuda çırpınma
- Gece ağız kuruluğu
- Uyurken terleme
- Reflü benzeri öğürme (özellikle horlarken)
- Diş çıkarma döneminde diş ve damak bozuklukları
Bebeklerde Uyku Apnesi Tedavisi
Bebeğinizde uyku apnesi olduğundan şüpheleniyorsanız, mutlaka doktorunuza başvurmalı ve gerekli testlerin yapılmasını sağlamasınız ki uyku apnesinin sebep olabileceği ciddi rahatsızlıklar önlenebilsin. Uyku apnesi şüphesi ile doktorunuza başvurduğunuzda;
- Uyku esnasında beyin aktivitesi ve solunumsal hareketlerin gözlemlediği “Pediatrik Polisomnografi” testi yapılabilir. Bu test ile uyku sırasında beyin dalgaları, ağız ve burundan nefes alma sıklığı, nefessiz kalma süresi, oksijen alımı, göğüs ve karın hareketleri gibi değişkenler kayıt altına alınır.
- Bebeğinizin uykuda nefessiz kaldığı tespit edilirse, alerji kökenli olup olmadığını tespit edebilmek için alerji testi istenebilir.
- Bebeğinizin reflüsü olup olmadığı tespit edilir ve sağlıklı beslenme programı ya da ilaç kullanımı önerilebilir.
- Bebeğiniz ideal kilosunun üzerinde ise, kilo kontrolü sağlayabileceğiniz bir beslenme programı önerilebilir.
- Bebeğiniz KKB doktoru tarafından muayene edilebilir ve ağız ya da burunda anatomik bozukluğu olup olmadığı saptanır.
- Eğer bebeğinizde geniz eti ya da bademcik kaynaklı bir sorun varsa ilaç tedavisine başlamanız gerekebilir. Ayrıca, geniz eti ya da bademciğin ileri solunum sorunlarına sebep olacak boyutta olması durumunda, doktor müdahalesi ile alınması gerekebilir.
Bebeklerde uyku apnesi, uyku terörü olarak da bilinen parasomnia hastalığı ile de ilişkilidir. Bebeğinizin gece terlemesi, titremesi, uyanıkmış gibi görünmesine rağmen çevresindekileri algılayamaması ya da bağırmaya çalışma ile kendini belli eden bu uyku sorunu hakkında daha fazla bilgi almak için “Bebeklerde Gece/Uyku Terörü Nedir?” yazımıza göz atabilirsiniz.
Uyku Apnesi Bebek Gelişimini Etkiler mi?
Maalesef evet, uyku apnesi bebek gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir.Sağlıklı uyku, özellikle bebekler için fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimde kritik bir rol oynar. Uyku apnesi olan bebekler, sürekli nefes durmaları nedeniyle kesintisiz bir gece uykusu alamazlar ve uyku kaliteleri düşer.
Uyku sırasında salınan büyüme hormonları, sağlıklı bir gelişim için önemlidir; ancak bebeklerde uyku apnesi büyüme hormonunun yeterli düzeyde salgılanmasını engelleyebilir. Bu nedenle, bebeklerde persentil sapmaları, yaşına göre büyüme gerilikleri ve bilişsel, duyusal gelişimde gecikmeler görülebilir. Çünkü bebeğin kesintisiz uyuyamaması, beyin gelişimi ve öğrenme kabiliyeti üzerinde de olumsuz etkiler yaratabilir. Yetersiz uyku aynı zamanda bebeğin bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve davranışsal sorunlara yol açabilir. Bu nedenle, uyku apnesi belirtileri gösteren bebeklerin bir uzman tarafından değerlendirilmesi, sağlıklı bir gelişim süreci için önemlidir.
Uyku Apnesi Olan Bebeklerin Ebeveynlerine Öneriler
Bebek Uyku Pozisyonuna Dikkat Edin
Bebeklerin sırt üstü yerine, yan uyuması bazen solunum yollarını daha açık tutmaya yardımcı olabilir. Böylece, uyku apnesinin neden olduğu solunum sıkıntıları bir nebze olsun rahatlatılabilir. Ayrıca, eğer bebeğinizde uyku apnesi varsa kesinlikle yastık kullanmamalısınız. Bebek yastıkları, daha birçok zararlarının yanı sıra solunum sistemleri henüz gelişmekte olan miniklerimizin solunum sağlığını da olumsuz etkiler. Bu nedenle uzmanlar, 1 yaşından önce bebeklerin kesinlikle yastık kullanmaması gerektiğini belirtir ve tercihen 2 yaşından sonra başlamalarını. Dilerseniz, Bebeklerde Yastık Kullanımı rehberimizden detaylı bilgi edinebilirsiniz.
Bebeğinizin Kilosuna Dikkat Edin
Bebeklerin ideal kilolarının üstüne çıkması, birçok sağlık sorununun yanı sıra uyku apnesini de tetikler. Yapılan araştırmalar, uyku apnesinden muzdarip olan bireylerin 3’de 1’inin obezite olduğunu, 3’de 2’sinin ise ideal kilosunun üzerinde olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, eğer bebeğinizin kilo ile ilgili sorunları varsa, doktorunuzla birlikte uygun bir beslenme programı üzerinde çalışabilir ve uyku apnesi semptomlarının hafiflemesini sağlayabilirsiniz.
Sağlıklı Uyku Rutinleri Oluşturun
Bebeklerde uyku apnesi, uyku sağlığını ve kalitesini düşüren en önemli nedenlerdendir. Bu nedenle, uyku apnesinden muzdarip olan miniklerimizin uyku sağlığına dikkat etmek önemlidir. Zaten geceleri sık sık uyanan miniklerimizin, uykuya daha kolay dalabilmesi için en etkili yol ise uyku rutinleridir. Bu sayede, bebeklerde uykuya direnme gibi nedenlerle kaybedilen uyku süresi en aza indirilir ve bebeğin uyku apnesi olsa dahi yeterli uykusunu alması sağlanarak gelişiminin olumsuz etkilenmesi önlenebilir.
Uygulayabileceğiniz uyku rutinleri bebeğinizin ayına göre değişmektedir. 0-6 aylık dönemde uykuya geçişi kolaylaştırmak için en etkili yöntem beyaz gürültü seslerinden yardım almaktır. Anne karnı seslerinin bir benzeri olan beyaz gürültüler sayesinde bebek, çok daha kolay sakinleşir ve mayışarak uykuya dalar. Beyaz gürültü kullanımında ise önemli olan: Doğru tip bir beyaz gürültünün seçilmesi, doğru desibelde ve süreyle bebeğe dinletilmesidir. Dilerseniz, beyaz gürültü cihazlarından da yardım alabilir ve süreci kolaylaştırabilirsiniz. Ayrıca, Beyaz Gürültü Rehberi‘mizden, beyaz gürültü seçimi ve kullanımı hakkında detaylı bilgi de edinebilirsiniz.
6 aylıktan daha büyük bebeklerde ise yavaş yavaş daha kompleks ve çocukluk çağında da devam ettirilebilecek, uyku rutinlerinin oluşturulması gerekir. Örneğin, uyku öncesi ılık bir banyo, beyaz gürültü ya da sesli kitap dinleme, masaj ya da basit esneme hareketlerinin yapılması gibi… Bu rutinlerin her gün aynı saatte, uyku öncesinde yapılması, bebeklerin beyninin bu aktiviteleri uyku ile bağdaştırmasını sağlar. Bu sayede, siz bu rutinleri uygulamaya başladığınızda bebeğinizin beyni uyku saatinin geldiği sinyalini alır ve melatonin salgılayarak, bedeni uykuya hazırlar. Uyku rutinine sahip olan bebekler böylece, uykuya daha hızlı dalarlar ve geceleri uyansalar dahi yeniden uyumamak için direnmezler. Ayrıca, bu tarz rutinler çocukluk çağında da devam ettirilebilir ve birçok uyku sorunu için sürüdürülebilir bir destek olarak kullanılır.
Uyku Hijyeni Kurallarına Dikkat Edin
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre bir bebeğin uyku kalitesinin yüksek olması için aşağıdaki koşulların sağlanması gereklidir:
- Karanlık olmalı
- 21 derece olmalı
- Nem oranı %65 olmalı
- Sık sık havalandırılmalı
Özellikle hava kalitesi ve nem kuralları, uyku apnesi olan bebekler için çok daha önemlidir. Çünkü odanın sık sık havalandırılması ve %65 nem oranı, bebeğin solunum yollarının kurumasını da engeller. Bu sayede, özellikle 1 yaş üstü bebeklerde görülen en yaygın uyku apnesi çeşidi olan tıkayıcı uyku apnesi semptomları hafifletebilir. Ayrıca, bebeğinizde tıkayıcı uyku apnesi varsa, evin içinde sigara içmemek gibi kurallara da daha fazla özen göstermenizi tavsiye ederiz.
Profesyonel Destek ve Gözlemi İhmal Etmeyin
Bebeklerde uyku apnesi belirtilerini yukarıda sıraladık; eğer bu belirtileri bebeğinizde gözlemliyorsanız, mutlaka doktora başvurmalısınız. Çünkü Bebeklerde Uyku Apnesi Türleri, başlığımızda da belirttiğimiz gibi yalnızca bir tıkanıklık gibi gözükse de sebep, merkezi sinir sistemindeki bozukluklar dahi olabilir ve doktor teşhis ve tedavisi şarttır. Uyku apnesi teşhisi konduktan sonra, doktor kontrollerini düzenli olarak takip etmek de önemlidir. Bu kontrollerde, tedavinin bebeğin gelişimi üzerindeki etkilerini ve uyku kalitesi de gözlenir. Ayrıca doktorunuz, uyku apnesi tedavisi için CPAP cihazı ya da ağız aparatları gibi destekler de önerebilir. Bu ve benzeri destekleri, doktor talimatlarına uyarak kullanmanız ve bebeğinizin uyku alışkanlıklarına olan etkilerini gözlemlemeye devam etmeniz oldukça önemlidir.
Bebeğinizde uyku apnesi olması ihtimalinin sizin için endişe verici bir durum olduğunun farkındayız. Ancak doğru teşhis ve tedavi yöntemleri ile hem uyku apnesi semptomlarını azaltabilir hem de bu durumun üstesinden gelebilirsiniz. Uyku apnesinin belirtilerini erken fark etmek, bebeklerin sağlıklı gelişimini desteklemek açısından büyük önem taşır. Rutin kontroller, sağlıklı uyku rutinleri oluşturmak ve doktor tavsiyelerine uymak, bebeğinizin kaliteli bir uyku süreci geçirmesine yardımcı olur ve uyku apnesinin bebeğinizin gelişimi üzerindeki olumsuz etkilerini minimuma indirir.
Sıkça Sorulan Sorular
Uyku apnesi bebeklerde büyümeyi yavaşlatır mı?
Evet, uyku apnesi, bebeklerin uykularının bölünmesine ve uyku kalitelerinin düşmesine neden olur. Bu durum fiziksel ve bilişsel gelişimi olumsuz etkileyebilir; çünkü büyüme hormonunun en aktif salgılandığı zaman da uykudur. Uyku apnesi nedeniyle, uykusu bölünen bebeklerde büyüme hormonu da daha az salgılanabilir. Ancak, bebeğiniz için uyku asistanı kullanarak, sağlıklı uyku alışkanlıkları edinmesini sağlayabilir ve uyku apnesi semptomlarını, etkilerini hafifletebilirsiniz.
Bebeklerde uyku apnesi nasıl tedavi edilir?
Tedavi yöntemleri, uyku apnesinin tipine ve şiddetine göre değişir. Yaygın tedavi seçenekleri arasında CPAP cihazı, ağız aparatları, cerrahi müdahaleler ve uyku alışkanlığı değişiklikleri yer alır. Doktorunuz, bebeğinizin ihtiyaçlarına göre en uygun tedavi yöntemini önerecektir.
Bebeklerde uyku apnesi kendiliğinden geçer mi?
Bazı bebeklerde uyku apnesi, büyüme ve gelişme sürecinde kendiliğinden hafifleyebilir veya düzelebilir. Ancak, uyku apnesi şiddetli olmasa dahi doktora başvurmak ve izlenecek süreci birlikte belirlemek gerekir. Bu süreçte, doktor kontrolünde beyaz gürültü cihazı kullanımı, uyku asistanı cihazı kullanımı gibi desteklerle, bebeğin uyku süresi ve kalitesi artırılarak, semptomlar da hafifletilebilir.
Uyku apnesi olan bebekler nasıl uyumalı?
Bebeklerde genel sırtüstü yatsa da solunum yollarının açık olması için yan yatmaları daha iyidir. Özellikle 1 yaş ve üzeri bebeklerde görülen tıkayıcı uyku apnesi olan bebekler, yan yatırılmalıdır. Bu sayede, geceleri daha rahat nefes alabilirler ve uyku açlığı nedeniyle uyunarak uykuları bölünmez.
Bebeklerde uyku apnesi tehlikeli midir?
Uyku apnesi, bebekte sık sık nefes kesilmeleri, mavi renkte cilt veya dudaklar, hızlı kilo kaybı, kalp ritmi bozuklukları veya ciddi gelişim sorunlarına yol açıyorsa tehlikeli olabilir. Ancak, çoğu zaman doktor kontrolünde sağlıklı uyku rutinleri oluşturmak ve doktorun önerdiği uyku yardımcılarını kullanmak, semptomları hafifleterek olumsuz etkileri en aza indirmenize yardımcı olur.
